کیست شکلاتی: علائم و نشانه، تشخیص و درمان آن

کیست شکلاتی نوعی کیست است که در تخمدان یافت می شود.

کیست شکلاتی، کیست اندومتریوما در تخمدان

کیست شکلاتی چیست؟

کیست شکلاتی که به آن اندومتریوما هم می گویند نوعی کیست تخمدانی است که داخل آن حاوی مایعات و گاهی نیز مواد نیمه جامد است. این کیست در اغلب اوقات در افراد رخ می دهد که یائسه نشده اند و در سن باروری هستند. 

کیست شکلاتی نوعی بیماری وابسته به هورمون استروژن است که حدود 5 تا 10 درصد از زنان را مبتلا می کند.

کیست های شکلاتی نوعی کیست های غیر سرطانی هستند که معمولا در داخل تخمدان ها تشکیل می شوند.

رنگ تیره کیست شکلاتی ناشی از خون قاعدگی است که درون آن را پر کرده است.

کیست شکلاتی ممکن است در یکی از استخوان ها یا هر دوی آنها به وجود بیاید و همچنین ممکن است به صورت تکی یا به صورت چندتایی ایجاد شود.

کیست های شکلاتی بیشتر در زنانی که مبتلا به آندومتریوز هستند ، ظاهر می شود.

اندومتریوز نوعی اختلال رایج است که پوشش رحم که با نام اندومتریوم شناخته می شود و در زمان پریود به صورت خون از بدن خارج می شود ، در خارج از رحم و بر روی تخمدان ها ، لوله های فالوپ و سایر نقاط دستگاه تولید مثل رشد می کنند.

رشد بیش از حد این پوشش ، موجب قاعدگی های دردناک و حتی گاهی ناباروری می شود. کیست های شکلاتی نوعی آندومتریوز هستند و اغلب نوع شدید اندومتریوز محسوب می شود

علت نام گذاری کیست شکلاتی چیست؟

بافت اندومتری داخل کیست تخمدان ، به هورمون های ماهانه پاسخ می دهد. این بافت خونریزی می کند و داخل کیست ها را با خون غیر منعقد پر می کند. کیست های شکلاتی ظاهری قهوه ای و قیر مانند دارد و شبیه به شکلات آب شده هستند به همین خاطر به عنوان کیست شکلاتی شناخته شده است.

سایر نام هایی که می توان برای کیست شکلات به کار برد کیست اندومتری ، کیست اندومتریوم و کیست تخمدان شکلاتی است.

چگونگی تشخیص کیست های شکلاتی:

اگر پزشک هنگام معاینه در لگن شما کیست احساس کند براساس علائم شما به بیماری اندومتریوز مشکوک شود یا بدون علت خاصی شما قادر به باردار شدن نباشید برای شما سونوگرافی را توصیه می کند ، سونوگرافی تنها می تواند مشخص کند کیست وجود دارد یا نه ولی نمی تواند نوع کیست را مشخص کند.

برای اطلاع از نوع کیست و تشخیص دقیق آن پزشک باید مواد و مایع داخل کیست را آزمایش کند. این کار معمولا با سوزن بیوپسی یا سوزن نمونه برداری انجام می شود.

برای نمونه برداری با سوزن بیوپسی پزشک شما با کمک سونوگرافی سوزن را از طریق واژن وارد کیست تخمدان می کند و سپس مایع خارج شده را توسط سوزن نمونه برداری را برای مشاهده دقیق باید زیر میکروسکوپ قرار دهد. پزشک با مشاهده نمونه برداری با استفاده از سوزن بیوپسی ، می تواند نوع کیست را تشخیص دهد.

علائم و نشانه های کیست شکلاتی:

کیست های شکلاتی ممکن است در برخی از خانوم ها علائمی از خود نشان دهد و ممکن است برخی از زنان هیچ گونه علائمی را تجربه نکنند. همچنین اندازه کیست با شدت علائم آن مرتبط نیست. ممکن است خانمی با وجود یک کیست کوچک در تخمدان خود دچار علائم شدیدی باشد و همچنین ممکن است شخصی با یک کیست بزرگتر هیچ علائمی نداشته باشد. سایز کیست ها از 2 سانتی متر تا 20 سانتی متر متغیر است.

علائم کیست شکلاتی شبیه به علائم بیماری اندومتریوز است که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:

• قاعدگی های دردناک همراه با دل درد

• پریود های نامنظم

• درد در هنگام رابطه جنسی

• ناباروری در برخی از زنان

• دفع ترشحات تیره واژن

• درد موقع انجام تمرینات ورزشی مانند دراز و نشست

• احساس درد در هنگام دفع ادرار و مدفوع

• درد های لگنی که با پریود ارتباطی نداشته باشد.

اگر کیست شکلاتی پاره شود ، منجر به درد های شدید و ناگهانی در شکم و طرفی که کیست قرار دارد می شود. پارگی کیست وضعیتی اورژانسی است ، در صورتی که مشکوک به پارگی کیست هستید سریعا به پزشک مراجعه کنید

نشانه های پارگی کیست شکلاتی:

نشانه هایی که می گوید کیست پاره شده است:

• ایجاد چسبندگی دردناک

• عفونت

• دردهای شدید لگنی

• درد های شدید در ناحیه شکم

نکته : اگر این علائم را مشاهده کردید سریع به پزشک مراجعه کنید.

علت به وجود آمدن کیست شکلاتی:

بحث های زیادی درباره چگونگی تشکیل کیست های شکلاتی  وجود دارد. اما یکی از نظریه ها درباره علت ایجاد کیست های شکلاتی ، نظریه بازگشت قاعدگی است. نظریه بازگشت قاعدگی به این معنا است که خون حاوی سلول های رحم که باید از طریق واژن در زمان پریود از بدن خارج شود ، از طریق لوله فالوپ به درون محوطه لگن وارد شده و شروع به رشد و نمو می کند.

هر ماه ، در اثر ترشح هورمون های زنانه استروژن و پروژسترون ، پوشش رحم ضخیم تر شده و سپس در هنگام قاعدگی ، این پوشش رحم به صورت پریود در اغلب زنان از بدن خارج می شود اما در زنان مبتلا به کیست شکلاتی تصور می شود که مقداری از این خون قاعدگی که از واژن خارج می شود ، به یک یا هر دو تخمدان می چسبد و در نهایت به تخمدان نفوذ کرده و در داخل آن جای می گیرد و این اتفاق باعث ایجاد کیست می شود.

بافت درون این کیست ها بسیار شبیه به مخاط رحم عمل می کند. این بافت همانند پوشش درون رحم در طی ماه رشد می کند و سپس در زمان واکنش به هورمون های زنانه در زمان پریود فرو می ریزد. اما این بافت به جای خارج شدن از بدن در دام کیست می افتد، همین امر باعث ایجاد التهاب می شود و عملکرد تخمدان ها را مختل می کند.

آیا کیست های شکلاتی درمان دارد؟

درمان کیست های شکلاتی به عوامل متعددی وابسته است ، عواملی مانند سن ، این که یک تخمدان در گیر شده است یا هر دو تخمدان در گیر شده است ، آیا فرد مبتلا تصمیم به بچه دار شدن دارد یا نه و... 

اگر کیست کوچک باشد و علائم بالینی ایجاد نکرده باشد ممکن است رویکرد پزشک شما این باشد که مدتی صبر کنید ، همچنین ممکن است دارویی برای شما تجویز شود که مانع از تخمک گذاری شود. این امر ممکن است به کنترل درد کمک کند و روند رشد کیست را آهسته کند ، اما نمی تواند آن را درمان کند.

جراحی برای برداشتن کیست ها که (سیستکتومی تخمدان نامیده می شود ) اغلب برای زنانی پیشنهاد می شود که علائم زیر را دارا هستند:

- کیست آن ها بزرگتر از 4 سانتی متر است.

- دچار ناباروری هستند.

- دارای کیست هایی هستند که ممکن است سرطانی باشد.

- علائم دردناک دارند.

جراحی ، عموما به شیوه لاپاراسکوپی انجام می شود. لاپاراسکوپ یک لوله باریک و دراز است که در انتهای آن یک لامپ و یک دوربین قرار دارد و پزشک شما به کمک آن ها جراحی را انجام می دهد. این وسیله از طریق یک برش کوچک وارد بدن می شود.

نکته‌ی بحث برانگیزی که در خصوص جراحی وجود دارد این است که آیا جراحی به قدرت باروری آسیب می‌زند یا به آن کمک می‌کند. حتی اگر پزشک، بسیار ماهر باشد، باز هم ممکن است بافت سالم تخمدان همراه با کیست برداشته شود.

این امر می‌تواند تأثیر منفی بر روی عملکرد تخمدان داشته باشد. با این حال، التهاب و محیط سمی‌ ایجاد شده توسط کیست شکلاتی، ممکن است آسیب بیشتری را نسبت به جراحی به باروری وارد کند. بهتر است پیش از شروع درمان، تمام گزینه‌های ممکن را بررسی کرده و نگرانی‌های خود را با پزشک در میان بگذارید.

کیست شکلاتی چه تأثیراتی بر روی باروری می گذارد؟

بسیاری از زنان می خواهند بدانند چگونه کیست شکلاتی بر روی حاملگی و باروری تأثیر می گذارد ، بدون برداشتن کیست هم خانم می تواند باردار شود ، در صورتی که یک کیست شکلاتی وجود داشته باشد و سایز آن هم کوچک باشد ، شانس بارداری بسیار زیاد است.

در ادامه به راه هایی که در آن اندومتریوم می تواند باروری را تحت تأثیر قرار دهد اشاره می شود:

• در برخی از موارد ممکن است تخمک ها از تخمدان یک خانم با کیست شکلاتی آزاد شوند اما اسپرم ها قادر به نفوذ در دیواره این تخمک های آزاد شده نباشند.

• کیست شکلاتی در حال رشد بر روی تخمدان ها می تواند از تخمک گذاری ، تخمک ها جلوگیری کند.

• به علت وجود کیست شکلاتی ، ممکن است لوله های فالوپی زخم شوند. این مسئله به اندازه خود در انتقال تخمک و اسپرم تداخل دارد.

• به غیر از مواردی که گفته شد کیست شکلاتی می تواند منجر به حاملگی خارج از رحم و یا حاملگی لوله ای در خانم های تحت تأثیر کیست شود.

• همچنین ممکن است برخی از مواد موجود در کیست ها باعث جلوگیری از لقاح تخمک شود.

کیست های شکلاتی تحت تأثیر هورمون های تولید مثل قرار می گیرند و بنابراین ممکن است عدم تعادل این هورمون های در تولید مثل تأثیر داشته باشد.

درمان گیاهی کیست شکلاتی: 

تاکنون تحقیقات علمی و معتبر تأیید نکرده اند که با استفاده از گیاهان دارویی می توان کیست شکلاتی را درمان کرد اما می توان با استفاده از درمان های خانگی و استفاده از دارو ها و دمنوش های گیاهی ، علائم و عوارض ناشی از کیست شکلاتی را کاهش داد. همانطور که گفته شد کیست های شکلاتی در برخی از مواقع خطرناک نیستند و تنها باعث بروز درد های پریودی ناراحت کننده می شود ، اما می توانیم با استفاده از چند گیاه دارویی این درد ها را کاهش و یا تسکین دهیم.

برای مثال خوردن چای یا دمنوش بابونه باعث آرامش و کاهش استرس و اضطراب می شود ، همچنین دمنوش چای و زنجبیل سبب کاهش التهاب بدن می شود و در نتیجه درد کاهش می یابد دمنوش چای نعنا باعث کاهش گرفتگی عضلات و درد می شود و همچنین در از بین رفتن نفخ شکم در دوران پریودی هم بسیار مؤثر است. دمنوش دارچین و دمنوش رازیانه نیز باعث از بین رفتن درد در قاعدگی می شود.

ورزش و تأثیر آن بر کیست شکلاتی:

فعالیت های بدنی و ورزش برای داشتن یک زندگی سالم بسیار مهم است ، اما سوالی که اینجا پیش می آید این است که آیا زنانی که مبتلا به کیست شکلاتی هستند می تواند فعالیت های ورزشی انجام دهند؟

به احتمال زیاد ورزش تأثیر منفی بر روی کیست شکلاتی نمی گذارد و برعکس ورزش و فعالیت های بدنی  در کاهش درد و علائم این کیست محسوس است. فعالیت ورزشی روزانه حدود 60 دقیقه در صورتی که شدید نباشند به سلامتی فرد آسیب و صدمه ای وارد نمی کند. پیاده روی ، شنا ، رقص و یا حرکات ایروبیک نمونه ای از این فعالیت های ورزشی است که هیچ خطری برای اندومتریوما ندارد.

برای انجام فعالیت های ورزشی سنگین تر مانند بوکس ، دویدن و ورزش های پرشی بهتر است با پزشک متخصص و یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید و بر اساس توصیه آنها فعالیت ورزشی مورد علاقه خود را انتخاب کنید.

از تأثیراتی که ورزش و فعالیت بدن می تواند روی کیست شکلاتی داشته باشد عبارتند از: 

فعالیت ورزشی بهبود چرخه خون رسانی می شود. با انجام فعالیت های ورزشی ، گردش خون و در نتیجه انتقال اکسیژن به اعضای بدن بهتر می شود. این موضوع به کاهش درد و خونریزی راحت تر در قاعدگی کمک می کند.

فعالیت های ورزشی باعث ترشح هورمون شادی بخش اندروفین در بدن می شود که در کاهش درد نیز مؤثر است.

انجام فعالیت های ورزشی روزانه و مرتب ، میزان استروژن را کاهش می دهد. همانطور که گفتیم یکی از عاملان شناخته شده در بیماری کیست شکلاتی هورمون استروژن است. فعالیت ورزشی باعث کاهش این هورمون می شود و در نتیجه تأثیر مثبتی بر روی کیست شکلاتی دارد.

سوالات متداول در خصوص کیست شکلاتی:

تفاوت کیست شکلاتی با اندومتریوز چیست؟

کیست شکلاتی یکی از عوارض اندومتریوز است و اگر پیشرفت کند ، به ساختن کیست شکلاتی در تخمدان و رحم می انجامد

آیا کیست شکلاتی باعث سرطان می شود؟

کیست شکلاتی معمولا بی خطر است و اگر علائم آزار دهنده نداشته باشد و یا سبب ناباروری نشود ، نیازی به درمان یا جراحی ندارد. از بین کیست های شکلاتی تنها یک درصد از آنها احتمال سرطانی بودن را دارد. اگر پزشک متخصص به سرطانی بودن آن مشکوک شود ، باید نمونه برداری انجام شود تا مطمئن شوید. اگر غده سرطانی باشد باید با عمل جراحی آن را از بین برد. البته همانطور که گفته شد احتمال کمی وجود دارد که این کیست سرطانی باشد.

آیا کیست شکلاتی باعث ناباروری می شود؟

الزاما خیر. این کیست ممکن است تأثیراتی در ناباروری و کاهش تخمک‌های تخمدان داشته باشد، اما همه افراد مبتلا به کیست شکلاتی نابارور نمی‌شوند. رابطه دقیق بین اندومتریوما و ناباروری مشخص نیست و به شرایط هر فرد وابسته است.

جمع بندی مطالب

کیست شکلاتی یکی از عوارض بیماری اندومتریوز است و در بسیاری از موارد فرد از وجود این بیماری خبر ندارد. در برخی از خانوم ها این کیست علائمی ندارد و در برخی دیگر درد شدیدی در پریودی رخ می دهد که یکی از نشانه های کیست های شکلاتی است.

این کیست با دارو درمان نمی شود و تنها راه خلاصی از آن جراحی است. البته جراحی هم راه حل ایمن و مطمئن برای همه نیست.