راه های پیشگیری از ایجاد زخم معده

زخم معده یک مشکل گوارشی به شمار می رود که به موجب تداخل آسیب به لایه سطحی و پوششی معده به وجود می آید. اصلی ترین عامل شکل گیری زخم معده یک باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری است. عوامل مختلفی اعم از رژیم غذایی سالم، پرهیز از نوشیدنی های الکلی، نوشابه های گاز دار و پرهیز از مسکن های غیر استروئیدی در پیشگیری از زخم معده دخیل هستند. 

زخم معده چیست؟

گسترده ترین مشکل گوارشی، زخم معده، زخم دوازده و زخم مری است. زمانی که در سطحی ترین لایه معده، به موجب عوامل مختلف یک زخم ایجاد گردد، عارضه زخم معده به وجود می آید. به عبارتی دیگر هنگامی که پوشش دفاعی معده آسیب ببیند، زخم سطحی معده به وجود می آید و با گسترش عفونت  به لایه های عمیق تر به زخم معده ختم می شود. 

در حالت نرمال، در داخل معده یک پوشش داخلی وجود دارد که در برابر اسید تولیدی معده مقاوم است. عوامل مختلفی سبب تداخل آسیب به لایه های سطحی معده می شوند که از متداول ترین آن ها می توان به زخم معده باکتری هلیکوباکتر پیلوری، عفونت معده  و بهره گیری از دارو های ضد التهاب و غیر کورتونی (آسپرین) در بازه زمانی طولانی اشاره کرد.

زخم معده در داخل معده شکل می گیرد و با درد همراه است.

انواع مشکلات گوارشی:

همان طور که بیان کردیم، مشکلات گوارشی بر اساس محل آسیب مخاطی در سه دسته زخم دیواره معده، زخم دوازده و زخم مری تقسیم بندی می شوند. 

زخم معده:

یکی از انواع زخم های گوارشی، زخم دیواره معده است. این عارضه در داخل معده شکل می گیرد و با درد همراه است. 

زخم دوازده :

نشانه های زخم دوازده به مثابه ی زخم معده می ماند. این عارضه در بخش بالایی شکم احساس درد ایجاد می کند. 

زخم دوازده در بخش ابتدایی روه باریک به وجود می آید و با عنوان زخم اثنی عشر نیز شناخته می شود. 

زخم مری:

زمانی که فعالیت باکتری های مضر شدت پیدا می کند و به دهانه ورودی غذا به معده منتقل می گردد، به بافت دهانه معده که با عنوان مری شناخته می شود، آسیب می زند و سبب شکل گیری زخم مری می گردد. 

عوامل دخیل در شکل گیری زخم معده:

در قدیم الایام طبق نظریه های پزشکان مختلف عامل اصلی شکل گیری زخم معده استرس، استعمال دخانیات، مصرف غذاهای دارای ادویه تند و پیروی از عادت های تغذیه ای غیر اصولی بوده است. عوامل مذکور تشدید کننده احتمال ابتلا به زخم معده هستند و به عنوان عامل اصلی تلقی نمی شوند. 

در سال 1982 یک دانشمند نوعی مخاط را در داخل معده بیماران مبتلا به زخم معده شناسایی کرد. وی در طی آزمایش های متعدد ثابت کرد که عامل شکل گیری زخم معده یک باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری می باشد. 

هلیکوباکتر پیلوری، یک باکتری محرک به شکل مارپیچ است که در سن خردسالی با مصرف مواد غذایی و آب وارد بدن می شود. 

بیش از نیمی از مردم در سطح جهان در داخل بدن باکتری هلیکوباکتر پیلوری را دارند. زمانی که باکتری هلیکو باعث تداخل اسیب به لایه پوششی دستگاه گوارش گردد، بخش های معیوب در معرض اسید معده قرار می گیرند و به زخم مبدل می گردند. 

شایان توجه است تأخیر در درمان زخم معده سبب شکل گیری عارضه های مختلف اعم از عفونت، التهاب و خونریزی می شود. 

با این وجود ژنتیک در شکل گیری زخم معده نقش برجسته ای دارد. احتمال ابتلا به زخم معده در اشخاصی که یکی از اعضای خانواده او به زخم معده دچار است، چند برابر است. 

بهتر است بدانید زخم معده  یک بیماری سرطانی و قابل انتقال محسوب نمی شود. ابتلا به زخم معده در رده های سنی مختلف مشهود است و در جنسیت آقایان نسبت به بانوان به شکل گسترده تری وجود دارد. 

متداول ترین نشانه زخم معده درد شدید معده به صورت موقتی است.

نشانه های زخم معده :

متداول ترین نشانه زخم معده، درد شدید معده به صورت موقتی است. این احساس درد، زمانی که فرد در حالت ناشتا قرار دارد، تشدید می گردد. احتمال می رود مدت زمان شکل گیری درد معده چند دقیقه الی چند ساعت زمان ببرد. 

در ادامه علائم مختلف زخم معده را بیان می کنیم:

•سوء هاضمه 

•حالت تهوع 

•تنگی نفس

•نفخ

•استفراغ

•مدفوع خونی

•سوزش در دل

•درد های شکمی 

•کاهش وزن 

•استفراغ همراه با خون 

•سیاه قیر

•سرگیجه

•ریفلاکس اسید یا آروغ زدن 

•خستگی 

•رنگ پریدگی در پوست بدن 

برای پیشگیری از زخم معده از رژیم غذایی اصولی استفاده کنید.

راه های پیشگیری از ابتلا به زخم معده :

رعایت حد اعتدال در مصرف دارو:

یکی از راه های پیشگیری از ابتلا به زخم معده، محدود کردن مصرف دارو های مختلف است. اکثر بیماران مبتلا به آرتروز گردن و دست در خصوص کاهش درد و تورم به مصرف دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی می پردازند. داروهای ضد التهابی و غیر استروئیدی در بازه زمانی طولانی سبب تأثیر گذاری منفی بر روی مواد مخاطی می شوند که در برابر اسید از معده محافظت می کنند. 

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی شامل سدیم ناپروکسین، آسپرین و ایبوپروفن می شوند. علاوه بر این، دارو های ضد بارداری به عنوان یک داروی تشدید کننده زخم معده شناخته می شوند. 

شما می توانید در هنگام احساس درد های معمولی برای کاهش میزان درد از استامینوفن استفاده کنید. 

پیروی از رژیم غذایی اصولی و مناسب :

بهترین عملکرد در خصوص پیشگیری از ابتلا و درمان بیماری زخم معده، پرهیز از مصرف مواد غذایی است که در راستای هضم سبب تحریک ترشح اسید معده می شوند. مواد غذایی تشدید کننده میزان اسید معده شامل ادویه جات به ویژه فلفل، میخک، خردل، زنجبیل، پیتزا، شکلات می شود. 

در مقابل با اصلاح رژیم غذایی می توان احتمال ابتلا به زخم معده را به صفر رساند. به طور کلی مواد غذایی حاوی فیبر در عملکرد دستگاه گوارش مفید واقع هستند. علاوه بر این، با مصرف سبزیجات و میوه های تازه می توان به صورت مستقیم به بدن برای تولید باکتری های سالم کمک کرد.

در سال های گذشته، متخصصان در حوزه زخم معده بر این باور بودند که در راستای درمان زخم معده، شیر قادر است محتویات معده را خنثی نماید. این در حالی است که شیر حاوی مقادیر فراوانی کلسیم و پروتئین می باشد. کلسیم و پروتئین تحریک کننده هایی هستند که سبب افزایش میزان ترشخ اسید معده می شوند.

علاوه بر این، خوراکی های سرشار از پروبیوتیک کمک شایانی به کاهش احتمال شکل گیری زخم معده می کنند. خوراکی های حاوی پروبیوتیک شامل نوشیدنی کفیر، ماست، پنیر قدیمی، کلم قرمز موجود در سرکه و نارگیل می شود. 

در ادامه مفید ترین مواد غذایی را که در پیشگیری از ابتلا به زخم معده موثر هستند، شرح می دهیم:

•روغن زیتون

•عسل 

•سیب

•توت فرنگی

•زغال اخته

•تمشک 

•سبزیجات برگی اعم از اسفناج 

•تربچه 

•کلم بروکلی

•کلم

•گل کلم

•ماهی

•مرغ

•تخم مرغ

پرهیز از استعمال دخانیات: 

یکی از عوامل تشدید کننده احتمال ابتلا به زخم معده، قرارگیری در معرض دود و استعمال دخانیات به ویژه سیگار و تنباکو می باشد. با استنشاق بوی دخانیات، لایه های داخلی معده تضعیف می شوند و زمینه را برای شکل گیری زخم فراهم می کنند. 

علاوه بر این، دود دخانیات عامل افزایش میزان تولید اسید معده تلقی می شود. 

پرهیز از مصرف نوشیدنی های الکلی:

نوشیدنی های الکلی به صورت مستقیم بر روی لایه های داخلی معده و روده تأثیر منفی می گذارند. مصرف این قبیل نوشیدنی ها در بازه زمانی طولانی موجب شکل گیری التهاب و خونریزی معده می گردد. علاوه بر این، نوشیدنی هایی نظیر قهوه، نوشابه گازدار، چای داغ و نسکافه به موجب تحمیل ضرر های غیر قابل جبران به معده با عنوان قاتل معده شناخته می شوند. 

هیدراته سازی بدن: 

مؤثر ترین روش در خصوص تعدیل اسید معده، هیدراته سازی بدن است. این امر در پیشگیری از ابتلا به زخم معده کمک شایانی می کند. 

توصیه می شود برای هیدراته سازی بدن به صورت روزانه 8 لیوان آب مصرف کنید. 

کنترل استرس:

فشار روانی با میزان ترشح اسید معده رابطه مستقیمی دارد. طبق بیانیه های بیماران مبتلا به زخم معده، زمانی که فشار روانی وجود دارد، میزان درد زخم معده عود پیدا می کند. 

در راستای پیشگیری از شکل گیری زخم معده می توانید منشأ استرس را پیدا کنید و تا حد امکان از آن دوری نمایید. 

در صورتی که موفق به حذف عامل استرس زا نشدید از تکنیک های مختلف برای فراموشی آن استفاده کنید. بهترین عملکرد برای به فراموشی سپردن عامل استرس گذراندن اوقات فراغت با گروه همسالان، شرکت در باشگاه های ورزشی، پیاده روی و به نگارش درآوردن احساسات در قالب دفتر می باشد. 

یکی از راه حل های مؤثر در خصوص کاهش میزان و تأثیر گذاری استرس بر بدن، خواب کافی است. یک خواب عمیق قادر است سیستم ایمنی بدن را ارتقا دهد و از شکل گیری عارضه های مختلف تا حدودی کاهش دهد. 

پرهیز از در پیش گرفتن برنامه غذایی و لاغری طولانی مدت: 

در اکثر رژیم های غذایی که برای کاهش وزن تجویز می شود، به منظور کاهش میزان کالری مصرفی نسبت به کالری موجود در بدن، به عدم مصرف مواد غذایی در بازه زمانی طولانی توصیه می شود.   

گرسنگی عامل زمینه ساز زخم معده است. لذا در صورتی که قصد دارید از بروز زخم معده جلوگیری نمایید، بهتر است مدت زمان پیروی از رژیم غذایی مخصوص لاغری را محدود کنید. 

تشخیص زخم معده :

معاینه فیزیکی بدن:

گام اول تشخیص زخم معده به معاینه فیزیکی بدن بیمار اختصاص دارد. در این جلسه، پزشک نشانه های بیمار را مورد بررسی قرار می دهد و از بیمار جویای دارو های مصرفی و سابقه خانوادگی می شود. زمانی که پزشک با نشانه های جسمانی بیمار احتمال وجود زخم معده را تشخیص دهد، ضرورت دارد آزمایش هایی صورت بگیرد. 

بهتر است بدانید پزشک بر اساس شرایط جسمانی بیمار برای تشخیص عارضه، یکی از روش های ذیل را در پیش می گیرد.

بیوسپی آندوسکوپی:

یکی از روش های آزمایشی برای تشخیص زخم معده، بیوسپی آندوسکوپی است. در روش آندوسکوپی یک لوله نازک وارد دهان بیمار می شود و به سمت معده و روده کوچک هدایت می گردد. 

سپس برای نمونه برداری، اقدام به برداشتن بخشی از معده یا روده می کنند و با ارسال آن به آزمایشگاه، نمونه را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند. 

مایع باریم: 

باریم، نوعی مایع سفید رنگ و شفاف کننده است که سبب روشن سازی دستگاه گوارش می گردد. 

در این روش، بیمار مایع باریم را می نوشد. سپس پزشک به وسیله اشعه به مشاهده روده و معده بیمار می پردازد. 

درمان زخم معده: 

انتخاب روش درمان زخم معده بر اساس  شدت بیماری تعیین می گردد. به طور کلی درمان زخم معده با ترکیبی از دارو های محافظت کننده دستگاه گوارش، کاهش سطح اسید معده و نابود کننده باکتری پیلوری شکل می گیرد.

زمانی که در تست های بالینی مشخص شود، میزان غلظت باکتری پیلوری در بدن افزایش یافته است، پزشک برای کنترل روند رشد بانتری، دارو های مهار کننده پمپ پروتون و آنتی بیوتیک تجویز می نماید. داروی مهار کننده پمپ پروتون سبب کاهش عملکرد سلول های معده ای تولید کننده اسید می شوند. 

علاوه بر این، هنگامی که زخم معده به خونریزی مبتلا می گردد، احتمال می رود برای درمان از روش آندوسکوپی در خصوص کاهش خونریزی استفاده شود. سپس در صورت عدم کاهش میزان خونریزی، روش جراحی مورد استفاده قرار می گیرد. 

بهتر است بدانید در هر دوره از درمان احتمال عود مجدد زخم معده وجود دارد.