اضافه کاری و نحوه محاسبه اضافه کاری، یکی از مهم‌ترین چالش‌های بین کارفرما و کارگران است. قانون اضافه کاری با اینکه مفهوم مشخصی دارد اما معمولا هرکس به اضافه کاری نگاه متفاوتی دارد. اما آنچه که مهم است همه بدانند، تعریف اضافه کاری از نگاه قانون، قوانین مربوط به آن و نحوه محاسبه اضافه کاری است. علاوه بر این، قوانین اضافه کاری مفاهیم مرتبط بسیاری دارد که در این مطلب به آن ها اشاره می کنیم.
نحوه محاسبه اضافه کاری، فرمول محاسبه اضافه کاری سال 99 و ساعات کاری مصوب وزارت کار از جمله مهم‌ترین ابهامات و دغدغه‌ها برای اضافه کاری است. هر کدام از این مفاهیم جزئیات زیادی هم دارند که در این مقاله به صورت کامل و مفصل به آن‌ها می‌پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
تعریف اضافه کاری+ بررسی اضافه کاری طبق قانون کار و وزارت کار:
تعریف اضافه کاری از دو نگاه قابل بیان است. یکی نگاه عموم مردم و عرف جامعه و نگاه دیگر، نگاه قانون کار به اضافه کاری (اضافه کار قانون کار) است. البته این 2 نگاه هر دو یک مفهوم و تعریف را درباره اضافه کاری بیان می‌کنند.
در تعریف عمومی و کاملا راحت از اضافه کاری می توانیم بگوییم که اضافه کاری یعنی محول کردن کار اضافی به یک کارگر یا کارمند. البته برای در نظر گرفتن و محاسبه اضافه کاری شرایطی در نظر گرفته شده است که باید هم کارفرمایان و هم کارگران و کارمندان آن ها را مد نظر داشته باشند. در ادامه به این موارد نیز اشاره می‌کنیم.
مفهوم قانون اضافه کاری در وزارت کار (قانون کار):
در قانون کار و در ماده 51 از آن به قانون اضافه کار پرداخت شده است. در این ماده از قانون کار توضیح داده شده که مدت زمانی که کارگر یا کارمند وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می دهد جزء ساعات کاری وی محسوب می‌شود.
اما این ساعات محدودیتی دارد و چنانچه نیاز باشد کارگر یا کارمندی بیشتر از ساعات کار قانونی وقت خود را در اختیار کارفرما قرار دهد باید شرایط ماده 59 قانون کار که در مورد اضافه کاری توضیح داده رعایت شود. طبق این شرایط مبلغ اضافه کاری نیز مانند حقوق و مزایا باید سر ماه محاسبه و پرداخت شود.
ساعت کار کارمندان طبق قانون کار چقدر است+ساعت کار قانونی سال 99:
طبق ماده 51 قانون کار، ساعت کاری کارگر نباید از 8 ساعت در یک شبانه روز بیشتر باشد و در هفته نیز نباید از مرز 44 ساعت بگذرد. البته قانون کار در مورد ساعت کار قانونی سال 99، کارهای سخت و زیان آور شرایط متفاوتی وضع کرده است. ساعت کار وزارت کار برای این کارها در یک شبانه روز نباید از مرز 6 ساعت عبور کند و در هفته نیز نباید بیشتر از 36 ساعت باشد.
یکی از نکات مهم در مورد ساعت کاری وزارت کار این است که از نظر قانون این امکان وجود دارد که کارفرما و کارگر توافق کنند که ساعات کار در برخی روزها بیشتر و در برخی کمتر باشند، اما مجموع این ساعات در هفته نباید از مرز 44 ساعت و 36 ساعت قانونی تجاوز کنند. در صورتی که ساعت کار وزارت کار بیشتر از حد تعیین شده باشد( همان 8 ساعت کاری اداره کار) باید دستمزد آن با شرایط قانون اضافه کار محاسبه شود.
ساعات کار قانونی سال 99
جزئیات ساعت کار قانونی که از نظر قانون مورد تایید است برای هر سال به صورت جداگانه منتشر می‌شود. ساعت کار وزارت کار در سال 99 نیز تدوین و منتشرشده است. در جدول زیر می‌توانید، ساعات کاری سال 99 را با جزئیات دقیق مشاهده و بررسی کنید.
نرخ و قیمت هر ساعت اضافه کار چقدر است؟ محاسبه هر ساعت اضافه کاری 99:
براساس قانون، هر ساعت اضافه کاری، مشمول پرداخت 40 درصد اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی کارگر خواهد بود. به این ترتیب در هنگام محاسبه ساعت اضافه کاری، باید 140 درصد مزد هر ساعت کار عادی کارگر را به عنوان مزد هر ساعت اضافه کاری آن در نظر بگیرید. اجازه دهید پرسش اضافه کاری ساعتی چند را با یک مثال در مورد نحوه محاسبه اضافه کاری بررسی کنیم.
برای مثال اگر نرخ هر ساعت کار عادی یک کارگر 100 هزار تومان باشد، باید برای هر ساعت اضافه کاری، 140 هزار تومان در نظر گرفته شود.
با توجه به این که، حداقل مزد روزانه در سال 99 برابر با 636.809 در نظر گرفته شده است. فوق العاده هر ساعت اضافه کاری 99 (محاسبه ساعت اضافه کاری) برای افرادی که حداقل حقوق را دریافت می کنند، 121.628 ریال برای هر ساعت است. بعد از محاسبه اضافه کاری با مثال، باید در مورد فرمول آن توضیحات بیشتری به شما ارائه کنیم، پس در ادامه با ما همراه باشید.
فرمول محاسبه اضافه کاری در سال 99:
اضافه کار در هر سال با توجه به حقوق پایه محاسبه می شود. برای نحوه محاسبه اضافه کار 99 نیز ابتدا باید مزد روزانه را بر 7.33 تقسیم کرد تا مزد ساعتی کارگر محاسبه شود. سپس با ضرب کردن مزد ساعتی در 1.4 می توانید فوق العاده اضافه کاری را محاسبه کنید.
مزد روزانه تقسیم بر 7.33 = مزد هر ساعت کار
مزد ساعتی ضربدر 1.4 ضربدر ساعات اضافه کاری= فوق العاده اضافه کاری ماهانه
با کمک دو فرمول اضافه کار به راحتی می‌توانید نحوه محاسبه اضافه کاری سال 99 را برای هر شغلی محاسبه کنید. برای شرکت‌ها و کارفرمایان نیز، طریقه محاسبه اضافه کاری سال 99 با استفاده از نرم افزار حقوق و دستمزد، راحت خواهد بود.
میزان ساعت کاری در ماه رمضان:
در ماده 150 قانون کار نیز به موضوع میزان ساعت کاری در ماه رمضان پرداخت شده است و نکته قابل تاملی در این مورد اشاره کرده است. طبق این ماده کارفرما موظف است زمانی را جهت انجام فرایض دینی و صرف سحری یا افطار در اختیار کارگر قرار دهد و این مدت باید جزئی از ساعت کاری محسوب شود. به این معنی که این زمان نباید از حقوق کارگر کسر شود.
فوق العاده کاری چیست و چه تفاوتی با اضافه کاری دارد؟ (فوق العاده اضافه کاری):
فوق العاده کاری که آن را با عنوان فوق العاده اضافه کاری هم می شناسند همان مبلغی است که علاوه بر ساعت نرخ ساعت کار عادی در هنگام اضافه کار به کارمندان و کارگران پرداخت می شود. به این معنی که نرخ هر ساعت کار عادی 100 هزار تومان و هر ساعت اضافه کاری 140 هزار تومان باشد، آن 40 هزار تومان همان فوق العاده (فوق العاده اضافه کاری) یک ساعت اضافه کار است.
تفاوت اضافه کاری و فوق العاده کاری را می توان اینطور تعریف کرد که در حسابداری، منظور از اضافه کاری قانون کار، دستمزد یک ساعت کار عادی + فوق العاده اضافه کاری است. اهمیت تفکیک این مفاهیم و دانستن تفاوت بین آن ها در حسابداری حقوق و دستمزد موسسات تولیدی اهمیت ویژه ای دارد.
تعطیلی کاری چیست و چطور محاسبه می شود؟
تعطیلی کاری مفهومی نیست که به طور مشخص از این عبارت در قانون کار برای آن یاد شده باشد، اما در عموم چنین مفهومی عرف است. در ماده 63 قانون کار اعلام شده که تعطیلات رسمی تقویم کشور و 11 اردیبهشت که روز کارگر است برای کارگران تعطیل است و باید مزد آن ها برای این روزهای تعطیل پرداخت شود.
بر اساس تبصره های 1، 2 و 3 ماده 62 قانون کار، تفاوتی بین کار در روز جمعه و کار در روز تعطیل یا روزهای عادی وجود دارد. چون :
اول اینکه تعطیل یک روز معین در هفته اجباری است (یعنی اگر بنا بر ماهیت کار و ضرورت نیاز بود در روز جمعه کار انجام شود باید روز دیگری بجای جمعه بعنوان روز تعطیل درنظر گرفته شود)
و دوم اینکه کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهای جمعه کار می کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه 40% اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.
جمعه کاری چیست و چه تفاوتی با تعطیلی کاری دارد؟
طبق ماده 62 قانون کار، جمعه جزو روزهای تعطیل هفتگی کارگران است و در صورتی که نیاز باشد در روز جمعه نیز کار انجام شود باید برای ساعات کار جمعه فوق العاده اضافه کاری 40 درصدی در نظر گرفته شود. جمعه روز خانواده است، بنابراین مزایای آن نسبت به تعطیلی کاری بیشتر است. در واقع در جمعه کاری علاوه بر فوق العاده اضافه کاری باید فوق العاده جمعه کاری نیز دریافت کنید.
برای مثال اگر کارگری در روز تعطیل رسمی کار کند و در روز جمعه نیز کار کند بابت روز تعطیل رسمی 140 درصد (اضافه کاری) و بابت روز جمعه کاری 180 درصد (فوق العاده اضافه کاری و جمعه کاری) دریافت می کند.
شب کاری چیست و چطور محاسبه می شود؟
شب کاری نیز در قانون اضافه کاری، از انواع آن محسوب می شود که به کار کردن در ساعات شبانه گفته می شود. شب کاری از ساعت 22 تا 6 صبح محاسبه می شود. نحوه محاسبه شب کاری نیز به این صورت است که بابت هر ساعت کار در شب علاوه بر دستمزد ساعت کاری عادی، 35 درصد اضافه مزد نیز تعلق می گیرد. البته شب کاری تنها به کارگران و کارمندان غیر نوبتی تعلق می‌گیرد.
با مفهوم نوبت کاری هم آشنا شوید!
نوبت کاری نیز به کار در ساعات مختلف شبانه روز ارتباط دارد که فرمول محاسبه آن ها به این شرح است:
*در صورتی که نوبت کاری بین صبح و عصر قرار گیرد 10 درصد اضافه بر دستمزد ساعت کار وزارت کار تعلق می گیرد.
*در صورتی که نوبت کاری بین صبح و عصر و شب و باشد، 15 درصد اضافه بر دستمزد و محاسبه ساعت کاری عادی تعلق می گیرد.
*در صورتی که نوبت کاری بین صبح و شب یا عصر و شب قرار بگیرد نیز 22 درصد اضافه بر دستمزد ساعت کاری تعلق می گیرد.
شرایط محاسبه اضافه کاری طبق قانون کار+ اضافه کار اجباری است یا اختیاری
به یاد داشته باشید که اضافه کاری امری اختیاری برای کارگر است و تنها در صورت موافقت امکان اجرای اضافه کار وجود دارد. در صورت موافقت کارگر یا کارمند، باید با شرایط ذکر شده در قانون و پرداخت 40 درصد اضافه بر مزد عادی حقوق کارگر یا کارمند پرداخت شود. بعد از پاسخ به پرسش آیا اضافه کاری اجباری است، باید در مورد دیگر شرایط اضافه کاری صحبت کنیم.
شرایط محاسبه اضافه کاری در قانون کار به این صورت است که اضافه کار تنها زمانی مورد محاسبه قرار می گیرد که ساعات کار موظفی تکمیل شده باشد. اگر میزان ساعات اضافه کاری در طول ماه بیشتر از ساعات کاری باشد که کارگر موظف به انجام آن است، میزان اضافه آن مورد محاسبه قرار نمی‌گیرد.
ذکر این نکته لازم است که اکنون بسیاری از واحدهای تولیدی بیشتر قوانین اضافه کاری که در قانون اضافه کاری مشخص شده است را در سیستم حقوق و دستمزد مجموعه خود در نظر نمی گیرند. اگر می‌خواهید برنامه حقوق و دستمزد منظمی داشته باشید، به شما پیشنهاد می‌کنیم از یک نرم افزار حسابداری مناسب استفاده کنید.
محاسبه اضافه کاری در حسابداری:
برای محاسبه هر ساعت اضافه کاری، ابتدا باید دستمزد هر ساعت کار قانونی سال 99 را محاسبه کنید. در این صورت اگر 40 درصد از دستمزد هر ساعت کار معمولی را به دستمزد یک ساعت کار اضافه کنید، مبلغ هر ساعت اضافه کاری را محاسبه خواهید کرد.
بنابراین نحوه محاسبه اضافه کاری برای هر ساعت در نظر گرفتن 40 درصد از دستمزد یک ساعت کار عادی بعلاوه دستمزد یک ساعت کار است.
به عنوان مثال برای نحوه محاسبه مبلغ اضافه کاری می‌توان گفت، اگر برای هر ساعت 100 هزارتومان دستمزد دریافت کنید، میزان دستمزد شما برای یک ساعت اضافه کار 140 هزارتومان خواهد بود.
جالب است بدانید برای هر کدام از موارد مرتبط با حقوق و دستمزد، مثل عیدی، سنوات، سختی کار و دیگر موارد، فرمول‌های مشخصی وجود دارد. پیشنهاد می‌کنیم با مطالعه این مقالات، اطلاعات خود را در زمینه حقوق و دستمزد افزایش دهید. مقاله فرمول محاسبه عیدی می‌تواند نقطه مناسبی برای شروع یادگیری باشد.