مقدمه
گشتاور سنج یا ترکمتر دریل، مکانیزم و قطعه ای بسیار کاربردی در ساختار پیچ گوشتی ها و دریل-پیچ گوشتی های برقی و شارژی است. این قطعه، گشتاور دستگاه را به میزان مورد نیاز کاربر تنظیم کرده و از ورود آسیب به سطح قطعه کار، پیچ و خود دستگاه جلوگیری می کند. برای آشنایی با مفهوم گشتاور، تفاوت آن با نیرو و نحوه تبدیل نیرو به گشتاور در ابزارهایی نظیر دریل شارژی ها و پیچ گوشتی ها می توانید به مقاله «منظور از گشتاور موتور چیست؟» که پیش از این در مجله رونیکس به اشتراک گذاشته شده است مراجعه کنید. ادامه این مطلب با محتوای مقاله ذکر شده در ارتباط مستقیم بوده و در واقع پیش نیاز مطالعه این مقاله است.
چرا که پیش از مطالعه در مورد نحوه عملکرد ترکمتر و نیاز وجود این قطعه در ابزارآلات، باید بدانید که گشتاور چگونه نیرویی است، برای چه فعالیت هایی مورد استفاده قرار می گیرد و چگونه اندازه گیری می شود. سپس با مطالعه مطلبی که پس از این ارائه می شود به سادگی می توانید با ترکمتر و انواع آن آشنا شده و با چگونگی کار آن ارتباط برقرار کنید پس از آشنایی با مفهوم گشتاور، در این مقاله می توانید با انواع آچار ترکمتر ها و ترکمتر دریل آشنا شوید و سؤالات خود را از طریق کامنت همین صفحه با کارشناسان رونیکس در میان بگذارید.
ترکمتر چیست؟
به ابزار یا آچاری که برای بستن پیچ و مهره ها با میزان مشخصی از گشتاور بکار گرفته می شود ترکمتر گفته می شود در واقع برای اعمال دقیق گشتاور به یک نقطه اتصال در پیچ و مهره از وسیله ای به نام ترکمتر استفاده می شود. به عبارتی دیگر کار این وسیله کنترل و اندازه گیری میزان گشتاور وارد شده در هنگام باز و بسته کردن پیچ و مهره است.
این وسیله دارای اسامی مختلفی در بازار ابزار همچون، گشتاور سنج، ترکمتر یا ترک رنچ است. بسته به برند و رنج استفاده، هر ترکمتر، دقت اندازه گیری مخصوص به خود را داشته و میزان آن متناسب با نوع گشتاور قابل تغییر و متفاوت است اما اصولا تلورانس خطای این ابزار بین ۱ تا ۴ درصد می باشد.
تصویر یک ترکمتر از نمای نزدیک
تاریخچه اختراع ترکمتر
ترکمتر برای نخستین بار در سال ۱۹۱۸ به منظور کنترل آب شهر نیویورک و ایمنی باز و بسته کردن پیچ و مهره های اتصالات آب شهری توسط شهرداری این شهر تولید شد. شخصی به نام Walter p. Chrysler در سال ۱۹۲۰، به منظور استفاده در خطوط تولید خودرو در شرکت کرایسلر، این ابزار را پیشرفته تر کرده و موفق به تولید آچار آن شد. در نهایت در سال ۱۹۸۳، این محصول جهت استفاده در صنایع خودروسازی، آزمایشگاه ها، خطوط تولید و کارگاه های صنعتی به تولید انبوه رسید.
انواع ترکمترها
ترکمتر ها یا آچار ترکمتر ها از نظر نوع عملکرد دارای انواع مختلفی هستند که در ادامه به معرفی مختصر هر یک از آن ها خواهیم پرداخت.
تصویر چند نوع ترکمتر
ترکمتر تقه ای
ترکمتر های تقه ایی ابزارآلاتی هستند ک با ضربه یا تقه زدن کاربر را از اعمال شدن گشتاور با خبر می کنند. این ابزارها دارای ساختاری ساده بوده و مقاومت بالایی در برابر آسیب های کارگاهی دارند. محل تنظیم میزان فشار مورد نیاز برای اعمال، بر روی دسته و انتهای این نوع ترکمتر قرار گرفته و عموما در مکانیکی ها و کارهای معمولی مورد استفاده قرار می گیرند. حداکثر اعمال گشتاور این نوع ترکمتر ها تا 3000 نیوتن متر بوده و دقت آن ها معادل ۳ درصد می باشد.
ترکمتر های جغجغه ای، سری خور و درایو ثابت همگی زیر مجموعه ای از ترکمتر های تقه ای محسوب می شوند و عملکردی مشابه ترکمتر های تقه ای دارند.
ترکمتر کمر شکن
این مدل، شباهت های بسیاری به ترکمتر تقه ای دارد اما وجه تمایز آن در این است که هرگاه به میزان فشار در نظر گرفته شده می رسد، از قسمت بالا یا وسط خم شده و دیگر همچون نوع تقه ای صدای کلیک نمی دهد. به همین دلیل نیز این ابزار با نام کمر شکن شناخته می شود. مزیت ترکمتر های کمر شکن نسبت به ترکمتر های تقه ای استفاده از آن ها در رنج عددی بالا است که در ترکمتر های تقه ای نمی توان به صورت چشمی و صوتی مشاهده کرد.
ترکمتر دیجیتال
ترکمتر های دیجیتال ابزارآلاتی هستند که میزان گشتاور اعمال شده هنگام بستن پیچ را با نمایشگر دیجیتال دهم به دهم نیوتن نشان می دهند. ترکمتر های دیجیتال در آزمایشگاه ها، صنایع هواپیمایی، صنایع دفاع و… مورد استفاده قرار می گیرند و خود به سه نوع مختلف تقسیم می شوند:
- ترکمتر های دیجیتال معمولی (Electronic torque wrenches)
- ترکمتر های دیجیتال با قابلیت سنجش زاویه (Electronic torque/angle wrenches)
- ترکمتر های دیجیتال الکترومکانیکال (Mechatronic torque wrenches)
ترکمتر دریل چیست؟
ابزارهایی که مجهز به سیستم تنظیم گشتاور هستند مناسب انجام فعالیت های پیچیده ای می باشند که مدل های معمولی قادر به انجامشان نیستند. به عنوان مثال برای سوراخکاری ساده کافی است که مته دریل درست انتخاب شده باشد اما اگر با سطوح متراکم سر و کار دارید و یا از پیچ های بزرگ استفاده می کنید علاوه بر سرعت به گشتاور بیشتری نیز نیاز دارید.
ترکمتر دریل یا حلقه تنظیم گشتاور که اصطلاحا به آن کلاچ (Clutch) نیز گفته می شود در اغلب موارد برای باز و بسته کردن پیچ ها و مهره ها و در ابزارآلاتی همچون دریل-پیچگوشتی ها و بکس ها به کار گرفته می شود. به طور کلی گشتاور میزان نیرویی است که پیچ گوشتی به پیچ وارد می کند و آن را می چرخاند.
در بسیاری از موارد مخصوصا در مورد کار با قطعات چوبی، تنظیم گشتاور با ترکمتر دریل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به ویژه زمانی که پیچ تا انتها پیچیده شده است، زیرا در غیر این صورت جای پیچ گشاد و هرز می شود و امکان شکستن قطعه چوبی نیز وجود دارد.
بنابراین در بسیاری از پیچگوشتی ها و دریل های برقی و شارژی این امکان وجود دارد که میزان نیرویی که نیاز دارید تا متناسب به سطح، به آن وارد شود را با استفاده از ترکمتر دریل تنظیم نمایید. در واقع اگر از ترکمتر دریل به درستی استفاده شود؛ چرخش مته دریل بعد از رسیدن به گشتاوری که از قبل توسط کاربر تنظیم شده است، متوقف می شود. همین امر باعث می شود سر پیچ سالم بماند و سطح کار به علت انتقال نیروی بیش از حد آسیب نبیند.
تصویر ترکمتر رونیکس
وظیفه ترکمتر دریل چیست؟
در واقع کنترل گشتاور، خصوصیتی است که یک دریل پیچ گوشتی شارژی را از یک دریل معمولی متمایز می کند. بسیاری از انواع دریل پیچ گوشتی های شارژی دارای ترکمتر دریل، که یک گردونه درجه دار است، هستند که امکان تنظیم میزان گشتاور را به آسانی فراهم می کند.
از گشتاور با درجات پایین تر برای پیچ کاری بر سطح مواد نرم تری همچون دیوارهای گچی یا وقتی استفاده کنید که برای مثال می خواهید میزان فرورفتگی پیچ در دیوار را تنظیم کنید. از گشتاور بیشتر هم برای چوب های سخت یا زمان هایی استفاده کنید که بخواهید دهانه یک حفره را بزرگ کنید. زمانی هم که با ابزار کاری ندارید، ترکمتر دریل را خیلی راحت روی حالت سوراخکاری تنظیم کنید.
-آچار ترکمتر و ترکمتر دریل چه تفاوتی به یکدیگر دارند؟
آچار ترکمتر ابزاری مستقل است که برای اندازه گیری میزان گشتاور اعمال شده هنگام باز و بسته کردن پیچ مورد استفاده قرار می گیرد اما ترکمتر دریل یا حلقه تنظیم گشتاور که اصطلاحا به آن کلاچ نیز گفته می شود مکانیزمی تعبیه در ساختمان دریل ها و پیچگوشتی ها است که گشتاور خروجی آن ها را تنظیم می کند.
سؤالات متداول
1- آچار ترکمتر و ترکمتر دریل چه تفاوتی به یکدیگر دارند؟
آچار ترکمتر ابزاری مستقل است که برای اندازه گیری میزان گشتاور اعمال شده هنگام باز و بسته کردن پیچ مورد استفاده قرار می گیرد اما ترکمتر دریل یا حلقه تنظیم گشتاور که اصطلاحا به آن کلاچ نیز گفته می شود مکانیزمی تعبیه در ساختمان دریل ها و پیچگوشتی ها است که گشتاور خروجی آن ها را تنظیم می کند.
2- آیا فقط ابزارآلات شارژی مجهز به ترکمتر هستند؟
خیر. بسیاری از ابزارآلات برقی نیز همچون پیچ گوشتی برقی 2513 رونیکس دارای ترکمتر یا حلقه تنظیم گشتاور هستند.
3- ترکمتر دریل چند حالت دارد؟
ترکمتر ها عموما بین 18 تا 21 حالت قابل تنظیم هستند.
جمع بندی
همان طور که گفته شد ترکمتر ها قطعاتی کاملا کاربردی هستند که در ساختمان دریل-پیچگوشتی ها، دریل ها و پیچگوشتی ها برای تنظیم میزان گشتاور خروجی تعبیه شده اند. این قطعات عموما به صورت حلقه ای مندرج دور ابزارگیر دستگاه هستند که با چرخش آن امکان تنظیم گشتاور به وجود می آید. برخورداری از این ویژگی یکی از مهم ترین نکاتی است که هنگام خرید دریل-پیچگوشتی ها و پیچگوشتی های برقی و شارژی باید به آن ها توجه کنید.
اگر دریل خود را برای پیچ کاری های حرفه ای تهیه می کنید حتما به وجود ترکمتر دریل و تعداد حالت های آن که بین 18 تا 21 حالت متغیر است توجه کنید و ابزاری تهیه کنید که از این ویژگی برخوردار باشد. در واقع با صرف کمی هزینه بیشتر صاحب ابزاری باشید که دیرتر دچار آسیب می شود و از ورود آسیب به پیچ و قطعه کار جلوگیری می کند.