مریم گلی یک گیاه متعلق به خانواده نعناعیان است. نام علمی مریم گلی سالویا ( salvia officinalis) است و این گیاه ارتباط نزدیکی با رزماری دارد. مریم گلی یک گیاه دارویی است و بیشتر از برگ‌های آن استفاده می‌شود و در طب سنتی از آن با عنوان مریمی نیز نام برده شده است. مریم گلی، دارای گل‌های زیبایی است، رایحه و عطری خوش‌بو دارد و طعم آن بسیار تلخ است.
کشتگاه اصلی این گیاه سواحل شمالی مدیترانه بوده و امروز در بخشی از یوگسلاوی کشت می شود. در قرون وسطی در اروپای مرکزی آن را به عنوان یک داروی مهم می شناختند و در قرن شانزدهم چای آن در انگلیس رواج بسیار داشت. عرب ها آن را نشانه جاودانگی می دانستند و بر این باور بودند که ظرفیت ذهن را افزایش می دهد.
در آشپزی آن را به همراه غذاهای چرب مانند گوشت اردک و غاز مورد استفاده قرار می دهند. مریم گلی به همراه کربوهیدرات ها غذا را خوشمزه می کند. از این رو در تهیه نان، سوپ و سیب زمینی مورد استفاده قرار می گیرد. ترکیب آن با پیاز، بادمجان و گوجه فرنگی نیز بسیار رواج دارد. مصرف آن در تهیه خورش، گوشت پخته و گوشت کبابی بسیار مطلوب بوده و برگ های آن در تزئین غذا مورد استفاده قرار می گیرد.
روغن مریم گلی ضدعفونی کننده و قابض است، از این رو در درمان گلودرد، مشکلات دهان و گاهی برای درمان بریدگی و کبودی به کار گرفته می شود. تحقیقات نشان می دهد، مریم گلی دارای خواص استروژنی است. علاوه بر این قند خون را در افراد دیابتی کاهش داده و برای رفع خستگی ذهنی، آرامش اعصاب و افزایش قدرت تمرکز مفید است.
مریم گلی همچنین برای درمان تعرق زیاد و بند آمدن خون در بریدگی ها کاربرد دارد. جویدن برگ های تازه و همچنین نوشیدن چای آن برای دهان و گلو درد مفید است. مریم گلی در درمان دل درد، اسهال، نفخ، آنفلوآنزا و سرماخوردگی بسیار مؤثر است. شست وشوی موها با آن، شوره سر را از بین می برد. ترکیب مریم گلی با نعناع، رزماری و ... درمانی برای سردرد است. مریم گلی قاعدگی را تنظیم کرده، شیر را کاهش داده و در درمان گرگرفتن های دوران یائسگی مؤثر است. روغن آن برای تصفیه هوا به کار رفته و رایحه خوشی دارد.
طبع مریم گلی:
طبیعت مریم گلی گرم می باشد. مریم گلی سرشار از آنتی اکسیدان ها، ویتامین A، نیاسین، ویتامین B6، فولات، ویتامین C، ویتامین E، ویتامین K، کلسیم، پتاسیم، آهن، روی، منگنز، منیزیم و مس است.
مریم گلی معمولی (به انگلیسی : Sage و با نام علمی Salvia officinalis) یک گیاه علفی همیشه سبز بومی مدیترانه است که برگ هایی کرک دار به رنگ خاکستری سبز و یک ساقه چوبی دارد.این گیاه در اواخر بهار و اوایل تابستان تا ارتفاع 80 سانتیمتر رشد می کند، گل های آن به رنگ های بنفش، صورتی و سفید دیده می شوند.
خواص فوق‌العاده مریم گلی برای پوست و مو و سلامتی:
۱. بهبود و افزایش توانایی‌های ذهنی و شناختی:پژوهش‌ها نشان داده است که حتی مقدار اندکی مریم گلی (چه استنشاق شود و چه به‌صورت خوراکی مصرف شود) موجب افزایش توانایی یادآوری و تقویت حافظه می‌شود. تأثیر مصرف این گیاه بر فعالیت مغز شامل افزایش تمرکز و توجه به موضوعی خاص است. این ویژگی موجب می‌شود که مریم گلی برای دانش‌آموزان و دانشجویان یا افرادی مناسب باشد که مشاغلی چالش‌برانگیز دارند و باید توانایی ذهنی و فکری بالایی داشته باشند. در واقع افزودن مقدار کمی از این گیاه به رژیم‌غذایی کمک زیادی به توانایی مغز می‌کند.
۲. درمان التهاب:جویدن برگ‌های مریم گلی درمان خوشایند و لذت‌بخشی نیست، ولی این کار مؤثرترین راه برای اثرگذاری ترکیبات آلی این گیاه در بدن شما است. مصرف تنتور (در اصطلاح پزشکی مایعی است که از تأثیر الکل یا اتر بر جوهرهای مواد گیاهی، حیوانی یا معدنی به‌دست آید) مریم گلی و خیسانده‌ی برگ‌های آن نیز روش خوبی است. ولی اگر دچار مشکلات التهابی به‌ویژه در مجاری تنفسی یا گواشی خود هستید، می‌توانید با استفاده از چای و دم‌کرده‌ی مریم گلی آن التهاب را ازبین ببرید. ویژگی‌های ضدالتهابی مریم گلی برای مشکلات سلامتی مانند آرتروز و نقرس و همچنین التهاب کلی سیستم قلبی‌عروقی (که می‌تواند منجربه بیماری قلبی و فشارخون بالا شود) نیز مفید است. فلاونوئیدها و ترکیبات فِنُلی موجود در مریم گلی، این اثرات مفید را ایجاد می‌کنند.
۳. ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی مریم گلی:بیماری‌های مزمن و بیماری‌های دژنراتیو (بیماری‌هایی مانند آلزایمر و پارکینسون که در نتیجه‌ی تخریب تدریجی سلول‌های عصبی در دستگاه عصبی مرکزی ایجاد می‌شوند) از ناتوان‌کننده‌ترین و خطرناک‌ترین مشکلات سلامتی در زندگی هر فرد هستند. بسیاری از این بیماری‌ها به‌وسیله‌ی رادیکال‌های آزاد ایجاد می‌شوند. رادیکال‌های آزاد محصولات جانبی و خطرناک سوخت‌وساز سلولی هستند که به سلول‌های سالم حمله می‌کنند و موجب خزان یاخته‌ای یا جهش ژنتیکی می‌شوند. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی موجود در مریم گلی مانند رزمارینیک اسید، لوتئولین (luteolin) و آپی‌ژنین (آپی ژنین) رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند و مانع از ایجاد استرس اکسیداتیو در قلب، سیستم‌های بدن، پوست، مفاصل، عضلات و حتی مغز می‌شوند.
۴. جلوگیری از بیماری آلزایمر:همان‌طور که در بالا گفتیم مریم گلی عملکردهای مغزی را تحریک می‌کند و قدرت حافظه و تمرکز را افزایش می‌دهد. مریم گلی به برطرف کردن اختلالات شناختی مانند آلزایمر و زوال عقل نیز کمک می‌کند. البته پژوهش‌های مربوط به این کاربردهای مریم گلی هنوز در مراحل اولیه قرار دارد، ولی برداشتن گام‌های جدی برای جایگزین کردن داروهای گیاهی به‌جای داروهای شیمیایی بسیار هیجان‌انگیز است. تحریک مسیرهای عصبی توسط عصاره و عطر گیاهی مریم گلی می‌تواند در سنین پیری نیز ذهن شما را تازه و جوان نگاه دارد.
۵. تقویت سیستم ایمنی بدن:مریم گلی از خواص ضدمیکروبی نیز برخوردار است. درست است که معمولا در مقادیر اندکی از مریم گلی استفاده می‌شود، ولی می‌توانید از این گیاه به‌صورت موضعی (مرهم یا تنتور) نیز استفاده کنید و با استفاده از آن از ورود عفونت‌های باکتریایی و ویروسی که ازطریق پوست به بدن حمله می‌کنند، جلوگیری کنید. بسیاری از ما تصور می‌کنیم که بیماری‌ها ازطریق بینی یا دهان وارد بدن می‌شوند، ولی پوست نیز گاهی به‌صورت دروازه‌ای برای ورود عوامل خارجی عمل می‌کند. استفاده از کرم‌های موضعی یا شوینده‌های ضدباکتری حاوی مریم گلی خط دفاعی مضاعفی در برابر این شکل از بروز بیماری ایجاد می‌کند.
۶. بهبود سلامت استخوان‌ها:یکی از مهم‌ترین خواص مریم گلی که نادیده گرفته شده است، مقدار بسیار بالای ویتامین K در آن است. ویتامین K از ویتامین‌های ضروری برای بدن است که در غذاهای فراوانی یافت نمی‌شود. ویتامین K از عناصر حیاتی برای افزایش تراکم استخوان‌ها و تضمین استحکام استخوان‌ها با افزایش سن است. اگر دچار نشانه‌های اولیه‌ی پوکی استخوان شده‌اید یا در طول زندگی خود موادغذایی مغذی کافی مصرف نکرده یا کم‌تحرک بوده‌اید، سلامت استخوان‌های شما پایین خواهد بود. اضافه کردن برگ‌های مریم گلی به رژیم غذایی می‌تواند سطح ویتامین K مصرفی شما را به میزان چشمگیری افزایش دهد، زیرا هر وعده ۲۷٪ از میزان مصرف توصیه‌شده‌ی روزانه‌ی شما را تأمین می‌کند.
۷. مراقبت از پوست:با استفاده از برگ‌های مریم گلی می‌توان مرهمی موضعی یا تنتور گیاهی را تولید کرد. مشخص شده است که مرهم یا تنتور مریم گلی برای رفع بعضی از مشکلات پوستی مانند اگزما، پسوریازیس و آکنه مفید است. اگر به‌طور منظم از عصاره و مرهم مریم گلی روی مناطق ملتهب یا آسیب‌دیده استفاده کنید، به‌سرعت می‌توانید این آسیب‌های ناخوشایند را آرام کنید و ظاهر ناخوشایند آنها به‌تدریج بهبود می‌یابد.
۸. کنترل دیابت:شاید درمورد اثربخشی مریم گلی در بعضی از مشکلات پزشکی توضیح داده‌شده در بالا تردید وجود داشته باشد، ولی درمورد اثربخشی مریم گلی بر بیماری دیابت، توافق گسترده‌ای وجود دارد. این گیاه عصاره‌ها و مواد شیمیایی خاصی دارد که اثر داروهایی را تقلید می‌کنند که به‌طور معمول برای کنترل دیابت تجویز می‌شوند. به‌نظر می‌رسد، مریم گلی آزادسازی گلوکز ذخیره‌شده در کبد را منظم و از نوسانات شدید قند خون جلوگیری می‌کند. به‌همین‌دلیل به جلوگیری از بروز دیابت نوع ۲ کمک می‌کند یا دست‌کم، اگر فرد قبلا دچار این بیماری شده باشد، آن را کنترل می‌کند.
۹. تأثیر مصرف مریم گلی بر کلسترول بالا:بر اساس مطالعه‌ی کوچکی که در سال ۲۰۰۹ در مجله‌ی بین‌المللی علوم مولکولی منتشر شده است، چای مریم گلی به کاهش کلسترول بالا کمک می‌کند. در این مطالعه پس از ۴ هفته مصرف منظم چای مریم گلی، میزان کلسترول LDL شرکت‌کنندگان کاهش یافت و سطح کلی کلسترول آنها بهبود پیدا کرد. به‌علاوه، این مطالعه نشان داد که چای مریم گلی می‌تواند به افزایش فعالیت آنتی‌اکسیدانی در بدن کمک کند.
۱۰. کمک به گوارش و هضم غذا:رزمارینیک اسید موجود در مریم گلی به‌صورت عاملی ضدالتهابی برای معده عمل می‌کند. مریم گلی از اسپاسم‌های معده جلوگیری می‌کند و بروز اسهال و ورم معده را در بیماران دچار شرایط ناراحت‌کننده و مشکل‌ساز، به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. اضافه کردن مریم گلی به وعده‌های غذایی‌تان کل فرایند گوارشی شما را به حالت طبیعی برمی‌گرداند و التهاب در سراسر روده را کاهش می‌دهد.
۱۱. کاهش گرگرفتگی و تعریق ناشی از یائسگی:شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برگ‌های مریم گلی برای کاهش گرگرفتگی، تعریق شبانه و تعریق بیش‌ازحد مرتبط با یائسگی مفید هستند. برای نمونه، در مطالعه‌ای مقدماتی که در مجله‌ی پیشرفت‌های درمانی (Advances in Therapy) منتشر شد، پژوهشگران از ۷۱ زن خواستند که به‌مدت ۸ هفته از درمان، روزانه یک قرص برگ مریم گلی تازه استفاده کنند. نتایج به‌دست‌آمده، کاهشی ۵۰ درصدی پس از ۴ هفته و ۶۴ درصدی پس از ۸ هفته در گرگرفتگی این زنان را نشان داد.
۱۲. جلوگیری از موکوزیت دهانی (Oral Mucositis):یکی از رایج‌ترین عوارض شیمی‌درمانی و پرتودرمانی در درمان سرطان، موکوزیت دهانی است. موکوزیت دهانی زمانی رخ می‌دهد که زخم‌های دهانی دردناکی در مخاط دهان ایجاد می‌شود.
مطالعه‌ای راهنما (pilot study، مطالعه‌ای که در آن، روش‌ها و فرایندهایی را که قابلیت اجرا در مطالعه‌ای بزرگتر و در سطحی وسیع‌تر دارند، به‌صورت محدود بررسی می‌شود) که در سال ۲۰۱۶ در مجله‌ی درمان‌های تکمیلی در پزشکی (Complementary Therapies in Medicine) منتشر شده، نشان می‌دهد که شست‌وشوی دهان با مریم گلی برای کاهش موکوزیت دهانی در افرادی که تحت شیمی‌درمانی قرار دارند، مفید است.
در این مطالعه از افرادی که تحت شیمی‌درمانی قرار داشتند، خواسته شد که علاوه‌بر مراقبت‌های معمول دهان و دندان، دهان خود را با چای مریم گلی، آویشن و نعناع بشویند و از گروه دیگری از این بیماران نیز خواسته شد که فقط مراقبت‌های معمول بهداشت دهان و دندان را انجام دهند. سپس وضعیت این افراد در روزهای ۵ و ۱۴ بررسی شد.
بروز موکوزیت دهانی در گروهی که دهان خود را با این محلول شست‌وشو داده بودند، در مقایسه با افرادی که از این محلول استفاده نکرده بودند، پایین‌تر بود. بیشتر افرادی که در کنار مراقبت‌های معمول بهداشت دهان و دندان از این محلول گیاهی استفاده کرده بودند، در روز پنجم دچار موکوزیت دهانی نشدند.
۱۳. فواید و خواص مریم گلی برای موها:طرفداران مریم گلی عقیده دارند که استفاده از محلولی حاوی ترکیبی از چای مریم گلی و چای سیاه یا رزماری برای شست‌وشوی موها و پوست سر به افزایش رشد موها و تیره کردن موهای خاکستری کمک می‌کند و می‌توان از این محلول به‌جای رنگ مو استفاده کرد. البته برای اثبات این ادعاها شواهد علمی وجود ندارد، ولی ممکن است که تانن‌های موجود در چای سیاه یا چای مریم گلی به‌طور موقت موهای خاکستری را رنگ کنند.
برای استفاده از این محلول برای موها ابتدا چای را تهیه کنید و اجازه دهید خنک شود و سپس آن را روی موهای خاکستری خود اسپری کنید. معمولا باید این محلول ۵ تا ۱۰ دقیقه روی موها بماند و سپس موهایتان را طبق معمول بشویید. (توجه داشته باشید که تانن موجود در چای می‌تواند موجب ایجاد لکه روی حوله و لباس شود).
مضرات مریم گلی:
به‌طور کلی فواید این گیاه دارویی به حدی است که برخی افراد فکر می‌کنند مضرات ندارد.
اما باید به این موضوع توجه کنید که مریم گلی توژون و کافور دارد، به همین دلیل اگر آن را بیش از اندازه مصرف کنید، عوارض جانبی زیادی از جمله تشنج و صدمه به اندام را تجربه خواهید کرد.
طبق مطالعاتی که انجام شده است استفاده روزانه ۳ تا ۶ فنجان چای دم کرده از این گیاه مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
از طرفی زنان باردار باید در مصرف مریم گلی افراط نکنند، چرا که مقدار توژون زیاد در بدن موجب انقباض‌های رحمی خواهد شد.
زنانی که بچه شیر می‌دهند، برای مصرف چای مریم گلی باید حتما با پزشک مشورت کنند.
در افراد دیابتی این گیاه ممکن است باعث بروز مشکلات خفیفی مانند جوش‌های پوستی، گوارشی، بالا و پایین رفتن فشار خون و افت سطح قند خون شود.
علاوه بر این افراد با سابقه مشکلات هورمونی، نباید در رژیم غذایی خود مریم گلی را قرار دهند. حتی مقدار زیاد این گیاه می‌تواند با داروهای آرام‌بخش، ضد تشنج و دیابت‌آور تداخل داشته باشد.