درباره جوهر لیمو چه میدانید ؟

اسید سیتریک یا جوهر لیمو، در لیموترش و پرتقال وجود دارد

اسید سیتریک یا جوهر لیمو یکی از اسیدهای آلی است که هم در لیموترش و هم پرتقال وجود دارد. فرمول شیمیایی آن C6H8O7 می باشد. و نام آیوپاک آن‎2- hydroxypropane- 1 ، 2، 3- tricarboxylic acid‎ است. این اسید به وسیله دانشمند ایرانی جابر بن حیان کشف گردید.

اسید سیتریک یک هیدروکسی اسید است. هیدروکسی اسیدها گروهی از اسیدهای کربوکسیلیک هستند که یک گروه عاملی هیدروکسیل به آنها افزوده شده است.

اسید سیتریک یا جوهر لیمو یکی از اسیدهای آلی است در لیموترش و پرتقال وجود دارد. یکی از عمده ترین کشورهای تولیدکننده آن کشور چین می باشد. اسید سیتریک در صنایع نوشابه، آب میوه، آرایشی و بهداشتی و داروئی استفاده می گردد و علاوه بر طعم دهندگی سبب تنظیم PH هم می شود. یکی از ساده ترین شیوه هایی که برای تولید آن به کار می رود استفاده از قارچ آسپرژیلوس نایجر است. اسید سیتریک در دو مدل" مونوهیدرات( آبدار)" و" آن هیدروز( خشک یا بدون آب)" بصورت پودر کریستال تولید شده و کاملا در کیسه های کاغذی و چند لایه بسته بندی می گردد و به فروش می رسد.

جوهر لیمو چطور تولید می شود؟

می خواهیم ببینیم ماده های اولیه برای تولید جوهر لیمو چیست؟ همان طور که گفتیم این صرفا یک اصطلاح است و به این معنی نیست که این اسید تنها از لیمو گرفته می شود، بلکه جوهر لیمو را می توان از تمام مرکبات و بعضی سبزیجات هم به دست آورد ولی موضوعی که وجود دارد این است که تقاضا برای جوهر لیمو بیش از مرکبات موجود می باشد و همینطور تولید جوهر لیمو از این مدل ماده های طبیعی هزینه بیشتری احتیاج دارد.

به همین دلیل می توان اعلام کرد که اغلب اسیدهایی که در ترکیبات خوراکی ها استفاده شده است از تخمیر قند به دست آمده نه از مرکبات. درواقع برای تولید جوهر لیموی بیشتر نوعی قارچ به اسم Aspergillus niger که معمولاً برای داروسازی مورد استفاده قرار می گیرد و از شکر تغذیه می کند را پرورش داده و بعد از آن به یک محلول مایع تبدیل می کنند.

محلول بدست آمده را با هیدروکسید کلسیم که همان آهک است آمیخته کرده و نمک سیترات در این محصول رسوب می کند. از این سدیم سیترات ته نشین شده که با اسید سولفوریک ترکیب می کنند برای تولید اسید سیتریک یا همان جوهر لیمو استفاده می گردد.

قندهایی که در تولید جوهر لیمو استفاده می شوند هم می توانند از ذرت، نیشکر یا گندم تهیه شوند. در کشورهایی مثل آمریکای جنوبی به دلیل پائین بودن نرخ شکر و نیشکر به طور معمول از آنها برای تولید جوهر لیمو استفاده می گردد. ولی در اروپا بطور رایج از گندم و در ایالات متحده هم اکثراً از ذرت جهت تهیه اسید سیتریک یا جوهر لیمو بهره می گیرند.

جوهر لیمو را می توان از تمام مرکبات و بعضی سبزیجات هم به دست آورد

خواص جوهر لیمو چیست؟

آیا می دانید فایده های جوهر لیمو چیست؟ جوهر لیمو علاوه بر مواردی که گفته گردید دارای فواید فراوانی نیز می باشد و بعنوان مکمل غذایی در خوراکی هایی مثل آبنبات، لواشک، نوشابه ها، آبلیموها، ترشی ها و… هم استفاده می شود. همینطور در بسیار از ماده های خوراکی به عنوان نگهدارنده مورد استفاده قرار می گیرد و از خراب شدن زودهنگام آنها جلوگیری می کند. 

یکی از فواید جوهر لیمو کمک به تنفس طبیعی سلولی در سوخت وساز بدن می باشد و میتوان گفت در فرآیند سوخت وساز و ایجاد انرژی نقش عمده ای دارد. بدن انسان بدون وجود جوهر لیمو یا همان اسید سیتریک برای علاج و سم زدایی ديگر به مقدار کافی حیاتی نمی باشد برای این که مکانسیم تولید انرژی در بدن از کار خواهد افتاد.

علاوه بر کمک به سوخت وساز بدن جوهر لیمو برای پوست بدن هم مفید است و همینطور در وسایل آرایشی و بهداشتی هم کاربرد دارد. احتمالا ندانید ولی جوهر لیمو بسیار مرطوب کننده است، درصورتی که از آن به صورت موضعی برای پوست صورت استفاده نمایید میتواند به صورت موقتی منافذ پوست شما را تقلیل دهد. همچنين قاطی کردن آن با آب جوش و مالیدن آن روی پوست صورت باعث از بین رفتن کک و مک ها می گردد.

از سویی ديگر اسید سیتریک یا جوهر لیمو در تولید محلول های ضد انعقاد خون هم استفاده می شود و سبب می شود در موقع ایجاد جراحات از خونریزی شدید جلوگیری شود. این اسید آلی کاربردهای خیلی زیادی در داروسازی، تولید ماده های خوراکی و… دارد که توضیح تمامی آنها در این مقاله نمی گنجد.

موارد استفاده و کاربرد اسید سیتریک

سیتریک اسید( جوهر لیمو) در صنایع غذایی به صورت بسیار گسترده ای استفاده می شود. دارا بودن خصوصیاتی مثل حلالیت بالا در آب، ترش کنندگی و ایجاد طعم دلپذیر، خواص بافری و غیر سمی بودن آن در حجم زیاد سبب افزایش کاربرد وسیع آن شده است و حدود 70 درصد از این اسید و نمک هایش در صنایع غذایی استفاده می شود در نوشابه سازی برای ایجاد طعم ترش و مطبوع و همچنین برای بازدارندگی فعالیت میکروبی و تنظیم اسیدیته به کار می رود.

برای ایجاد طعم میوه ای و تنظیم pH در ژله ها، مرباجات و دسرها هم از این اسید استفاده می شود. در غذاهای منجمد، چربی ها و روغن ها با تنظیم pH و ایجاد کمپلکس نمک بین سیترات ها و فلزات کمیاب به عنوان آنتی اکسیدان و نگهدارنده عمل می کند، به طوریکه زمان نگهداری ماهی منجمد و فرآورده های دریایی زیاد می شود. همینطور از کاهش رنگ و طعم در میوه های منجمد با خواص آنتی اکسیدانی و به دام انداختن فلزات کمیاب جلوگیری می کند.

اختلاف اسید سیتریک خشک و آبدار

در کنسرو سبزیجات هم برای جلوگیری از رشد میکروب ها و کاهش pH استفاده می شود. مونواستیل سیترات می تواند به عنوان یک آنتی اکسیدان در چربی ها و روغن ها استفاده شود. این ترکیب نسبت به اسید خالص راحت تر ترکیب می شود. از این اسید و نمک هایش در تهیه محلول های ضد انعقاد خون مثل تری سدیم سیترات استفاده می شود که از طريق تشکیل کمپلکس یون کلسیم از انعقاد خون جلوگیری می کند.

برای بیمارانی که پس از هر گونه سانحه ای دچار خونریزی شدید هستند استفاده می شود همچنین از سیترات فریک آمونیاکی دردرمان بیماری ناشی از فقر آهن هنوز هم استفاده می شود هر چند که درحال حاضر ترجیح داده می شود از نمک های ديگر آهن استفاده شود.

از جوهر لیمو در تهیه آسپرین و برای خوش طعم کردن داروها و قرص جوشان استفاده می شود

همه چیز در مورد اسید سیتریک

در تهیه آسپرین و برای خوش طعم کردن داروها و قرص های جوشان هم استفاده می شود برای این که در زمان حل شدن در اثر برقراری پیوند با کربنات ها و بی کربنات ها تولید دی اکسید کربن می کند و بعنوان حلال در تهیه بعضی داروها و بعنوان چاشنی جهت خوشمزه کردن داروها بکار می رود.در فرمولاسیون محصولات بهداشتی و آرایشی هم اسید سیتریک کاربرد دارد و برای تنظیم pH یون های فلزی در سیستم آنتی اکسیدانی شوینده های اسیدی موی سر استفاده می شود.

در شامپوهای ضد شوره سر به مقدار0.25 تا 1.86 درصد به منظور تنظیم pH و بهبود درخشندگی و شفافیت به کار می رود. ميزان استفاده کل این اسید در این صنایع حدود 12 درصد می باشد. از ترکیب سیترات با فلزات، به دلیل تأثير کم برای تمیز کردن و جرم زدایی دیگ های بخاراستیل به صورت وسیع استفاده می شود.

همینطور از محلول بافری این اسید به عنوان تمیز کننده برای حذف دی اکسید گوگرد از سوخت های گازی کارخانجات برق و تصفیه منازل استفاده می شود. از دیگر موارد کاربرد آن می توان به صنایع رنگ سازی، استخراج نفت و آب فلزکاری اشاره نمود. آسترهای اسید سیتریک با الکل ها در محدوده وسیعی شناخته شده اند. استرهای تری اتیل، تری بوتیل و استیل تری بوتیل بعنوان یک نرم کننده غیرسمی در پلاستیک سازی علی الخصوص در پلاستیک های صنعت بسته بندی غذایی استفاده می شوند.

مضرات جوهر لیمو چیست

اسید سیتریک به صورت طبیعی و به ميزان کم در اقسام میوه ها و سبزی ها موجود است، ولی در صنعت برای تشدید این طعم از اسید سیتریک مصنوعی و سنتز شده استفاده می شود. بزرگترین ضرر محصولات حاوی این اسید آن است که در اثر مکيدن، نگهداشتن و ساییدن این خوراکی ها به دندان سطح مینا خراب و باعث پوسیده شدن زود هنگام می شود.

به همین علت توصیه می شود که بعد از استفاده این محصولات حتماً چند جرعه آب نوشیده شود. ضرر ديگر آن که مصرف زیاد از حد یا طولانی مدت این خوراکی ها یا نوشیدنی های ترش با افزایش ترشح اسید معده سبب سوزش و ترش کردن می شود و برای مبتلایان به زخم معده و اثنی عشر و افردی که مستعد ریفلاکس هستند، محدودیت مصرف دارد.

عوارض جوهر لیمو

مسئله مهم دیگری که بیان کردن آن ضروری به نظر می رسد این است که بعضی اشخاص به صورت مستمر از فراورده های ترش به عنوان محصولی چربی سوز و لاغرکننده استفاده می کنند، ولی باید بدانید ترشی اسیدهای افزودنی اصلا خواص لاغرکنندگی نداشته و حتی با کمک به ترشح اسید معده، غذا را سریع هضم و جذب کرده و طی تشدید گرسنگی سبب افزایش اشتها و اضافه وزن می شود.

از طرفی شکر و ماده های شیرین کننده ای که جهت ملس شدن و افزایش ماندگاری به محصولاتی مانند لواشک و آلوچه های فرآوری شده یا فله ای اضافه می شود برای مبتلایان به دیابت و افرادی که از رژیم لاغری پیروی می کنند منع یا محدودیت مصرف دارد.

این را هم بدانید درصورتی که به محصولات ترش، شکر اضافه نکنند مسلماً برای افزایش ماندگاری محصول نمک را جایگزین شکر می کنند.