با گسترش بازار سرمایه و شناخت بیشتر بازار توسط افراد، روش‌های متفاوتی برای سرمایه‌گذاری در بازار به چشم سرمایه‌گذاران می‌آید. برای مثال عرضه اولیه و پذیره نویسی دو نوع روش فعالیت در بازار سهام و کسب سود از دنیای بزرگ بازار بورس تهران است. شباهت‌های موجود بین پذیره نویسی و عرضه اولیه برخی از معامله‌گران را به اشتباه می‌اندازد. با این وجود این دو روش با یکدیگر تفاوت دارند. در ادامه قصد داریم تا عرضه اولیه و پذیره نویسی را به خوبی بشناسیم تا بتوانیم تفاوت بین پذیره نویسی و عرضه اولیه را بررسی کنیم.
شرکتهای زیادی در بازار بورس تهران مشغول به فعالیت هستند. این شرکتها روزی برای اولین بار سهام خود را جهت معامله وارد بازار بورس کرده و عرضه اولیه شده‌اند. چنانچه یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بورس یا فرابورس به عموم عرضه کند، عرضه اولیه سهام یا به اختصار IPO صورت گرفته است. در اولین عرضه سهام کل سهام به عموم عرضه نمی‌شود. معمولا 5 تا 10 درصد از کل سهام شرکت برای عرضه اولیه کاندید میشود. حداکثر سهام قابل عرضه به افراد در آگهی عرضه اولیه ذکر شده است. با این وجود این که چه تعداد سهام به هر فرد تعلق می‌گیرد، به استقبال افراد از عرضه اولیه شرکت بستگی دارد. شرکت‌هایی که شرایط بهتری طبق دستورالعمل سازمان بورس دارند، معمولا در بورس و دیگر شرکتها در فرابورس پذیرفته می‌شوند.
شرکتها در بورس با جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران تامین مالی می‌شوند. این سرمایه برخلاف وام بانکی نیاز به بازپرداخت ندارد. ورود سهام شرکت به بورس، سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در شرکتها را از حمایت قانون برخوردار میکند. علاوه بر این شرکت به ارائه شفاف صورت‌های مالی ملزم میشود و طبق چارچوبی مشخص فعالیت‌های مالی خود را انجام می‌دهد. فعالیت در بازار بورس موجب کسب اعتبار بیشتر برای شرکت شده و به استقبال هر چه بیشتر مشتریان منجر میشود.
عرضه اولیه با توجه به سودآوری خوبی که اغلب در کوتاه مدت دارد، برای سرمایه‌گذاران جذاب است. بنابراین در سال‌های اخیر عرضه اولیه‌ها مورد استقبال بسیار قرار گرفته‌اند. سرمایه‌گذاران به دلیل پایین‌تر بودن قیمت سهم نسبت به ارزش ذاتی آن در زمان عرضه اولیه برای خرید سهم عرضه اولیه‌شده انگیزه بیشتری دارند. البته هر چه تقاضا برای خرید سهام شرکت عرضه اولیه‌شده بیشتر باشد، قیمت آن در مدت زمان کوتاهی رشد خوبی را تجربه کرده و شرکت و سرمایه‌گذاران را منتفع خواهد کرد.
عرضه اولیه‌های سال‌های اخیر در بورس تهران با روش جدید بوک بیلدینگ انجام می‌شوند. روش بوک بیلدینگ در عرضه اولیه، امکان ثبت سفارش سهم در قیمت‌های متفاوت را به معامله‌گران می‌دهد. هر سفارش با حجم و قیمتی که خریدار تعیین میکند در سامانه معاملات ثبت میشود.
در روش بوک بیلدینگ هر خریدار می‌تواند درخواست خرید سهام را در ساعت مشخص شده توسط ناظر بازار در سیستم معاملاتی ثبت کند. معمولا افراد در سقف قیمتی ثبت سفارش و خرید سهام را انجام می‌دهند که این ممکن است باعث ایجاد مشکل صف خرید در عرضه اولیه شود. در این روش اولویت با فردی که سفارش خود را زودتر ثبت میکند نیست. بلکه اولویت با قیمت انتخابی در بازه مشخص شده برای ثبت سفارش است.
پذیره نویسی چیست؟
پذیره نویسی تعهدی است که شخص برای پرداخت قیمت و هزینه سهام متقبل میشود. به عبارت دیگر به واسطه پذیره نویسی شخص متعهد میشود تا به تامین قسمتی از سرمایه شرکت بپردازد. طبق این قرارداد قانونی شخص باید در شرکت سهامی عام شریک شود. بنابراین افراد در مرحله پذیره نویسی مبلغ مشخص شده برای سهام را پرداخت کرده تا پس از ثبت تعهد و تشکیل شرکت، حق دریافت سهام را داشته باشند.
تعهد پذیره نویسی تعهد تامین سرمایه اولیه شرکت قبل از ثبت شرکت و شروع به کار قانونی آن است. پس از انجام مراحل اولیه ثبت شرکت و انتشار اطلاعیه پذیره نویسی تعهد پرداخت سرمایه باید به اطلاع سهامداران رسیده و تایید شود. این کار طی برگزاری جلسه‌ای صورت می‌گیرد.
این کارگزار است که در فرآیند تعهد پذیره نویسی پس از بررسی سهام شرکتِ داوطلب برای انجام این فرآیند، بهای سهام را مشخص میکند. کارگزار با معرفی شرکت برای ورود به مرحله پذیره نویسی متعهد میشود تا اگر اوراق بهاداری تا پایان دوره عرضه اولیه خریداری نشد، آن را خریداری کند. برای ایجاد اطمینان به انجام تعهد، کارگزار باید به سازمان بورس و اوراق بهادار وثیقه و شواهد لازم را ارائه کند.
با انجام پذیره نویسی از سفته بازی در ابتدای زمان عرضه سهام شرکت در بازار سهام جلوگیری خواهد شد و سهام زودتر قیمت ذاتی خود در بازار را لمس میکند. با این کار ریسک سرمایه‌گذاری روی سهام شرکت‌هایی که به تازگی به این عرصه وارد شده‌اند، کاهش پیدا میکند. در شرکتهای سهامی عام باید هیئت مدیره‌ای از میان سهامداران و حداقل متشکل از 5 نفر تشکیل شود و تحت هیچ شرایطی تعداد پذیره نویسان نباید از 5 نفر کمتر باشد.
برای مرحله پذیره نویسی سهام درست مانند مرحله عرضه اولیه می‌توان از روش بوک بیلدینگ برای ثبت سفارش خرید سهام استفاده کرد. در بوک بیلدینگ اولویت زمانی با اولویت قیمتی بین بازه قیمتی مشخص شده برای سهام جایگزین میشود. به این ترتیب خریدار می‌تواند برای تعداد مشخصی از سهام شرکت درخواست خرید ثبت کند. در نهایت اولویت خرید با بالاترین قیمت پیشنهادی بوده و سهام بین افرادی که بیشترین قیمت را پیشنهاد داده‌اند، به طور یکسان تقسیم میشود.
شرکتهای سهامی عام برای اقدام به پذیره نویسی باید طرح پذیره نویسی در بازار بورس را در مرحله اول نگارش کنند تا طرح به تایید و امضای موسسین برسد. پس از آن باید اظهارنامه و اساسنامه همراه با طرح پذیره نویسی به مرجع ثبت شرکتها ارائه شود تا پس از تایید مدارک اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی صادر شود. طرح پذیره نویسی که شرکت آن را منتشر میکند باید شامل موارد مشخصی باشد که در ادامه برخی از آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
_ نام شرکت و نوع فعالیت آن
_ آدرس مرکز اصلی شرکت
_ سابقه فعالیت شرکت
_ مدارک هویتی کامل موسسان و آدرس محل اقامت آن‌ها
_ مبلغ سرمایه شرکت
_ اعلام مزایایی که موسسین برای خود در نظر گرفته‌اند با ذکر جزئیات
_ تعیین مقداری از سرمایه که موسسان تعهد کرده و مبلغی که پرداخت کرده‌اند
_ ذکر هزینه‌هایی که موسسان برای تدارک مقدمات تشکیل شرکت پرداخت کرده‌اند
_ بیان حداقل تعداد سهامی که هنگام پذیره‌نویسی باید تعهد شود
_ تعیین مبلغی که باید زمان پذیره نویسی به صورت نقدی پرداخت شود
_ ذکر مشخصات حساب بانکی که مبلغ نقدی سهام تعهد شده باید به آن حساب واریز شود
_ تعیین مهلتی که طی آن اشخاص باید برای پذیره نویسی و پرداخت مبلغ به بانک مراجعه کنند
_ ذکر نام روزنامه کثیر الانتشاری که اطلاعیه‌های بعدی تا تشکیل مجمع عمومی موسسان در آن منتشر شود
_ ذکر چگونگی تخصیص سهام به پذیره‌نویسان
_ و ...
شرکت در پذیره نویسی در گذشته با مراجعه حضوری به کارگزاری یا بانک انجام می‌شد. اما امروزه به لطف پیشرفت فضای تکنولوژی، پذیره نویسی نیز مانند دیگر فعالیت‌های بازار سرمایه به روش آنلاین و از طریق پنل معاملاتی قابل انجام است. در پذیره نویسی از طریق بازار فرابورس می‌توان درصدی از سهام شرکتی که قرار به تاسیس آن است را با قیمت اسمی معمولا 100 تومان پیش خرید کرد. خرید سهام در این مرحله معمولا از طریق کارگزاری‌ها انجام میشود.
ساعت شروع و پایان پذیره نویسی طبق پیام ناظر بازار مشخص و معامله‌گران می‌توانند طی زمان مشخص شده ثبت سفارش خود را انجام دهند.
معمولا حداکثر و حداقل سهام قابل خریداری برای اشخاص حقیقی و حقوقی از قبل مشخص شده است که در صورت عدم تقاضا برای خرید سهام، با درخواست موسسین و تایید فرابورس امکان افزایش سقف خرید سهام وجود دارد. هر خریدار تنها مجاز به ثبت یک سفارش خرید در سامانه معاملاتی است و سفارش‌های ثبت شده در زمان ثبت سفارش قابل اصلاح یا حذف خواهند بود. این مهلت ویرایش پس از پایان مرحله ثبت سفارش از بین خواهد رفت. به عبارتی در ساعت پایانی دسترسی به پنل ثبت سفارش پذیره نویسی امکان پذیر نخواهد بود.
مطالب پیشنهادی
پذیره نویسی شرکت ها به زبان ساده
عرضه اولیه چیست به زبان ساده
تفاوت پذیره نویسی با عرضه اولیه چیست؟
تا به اینجای متن عرضه اولیه و پذیره نویسی را تعریف کردیم. با کمی دقت متوجه می‌شوید که این دو فرآیند با یکدیگر متفاوت هستند. با این وجود گاهی فعالین تازه‌وارد در بورس، پذیره نویسی و عرضه اولیه را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند. در ادامه قصد داریم تا برخی از تفاوت‌های پذیره نویسی با عرضه اولیه را بررسی کنیم:
_ در پذیره نویسی سهام، برای قیمت سهام شرکتها قیمت اسمی 100 تومان پیشنهاد میشود. اما در عرضه اولیه سهام برای قیمت سهام هر شرکت بازه قیمتی متفاوتی در نظر گرفته میشود.
_ در پذیره نویسی سهام یک شرکت سرمایه‌گذار برای ثبت سفارش 30 روز زمان دارد که به نسبت زمان طولانی محسوب میشود. پس از زمان پذیره نویسی نماد تا طی کردن مراحل ثبت اداری خود از دسترس خارج میشود. برای این که سهم پس از پذیره نویسی در بازار عرضه شود، ممکن است حتی چند ماه زمان نیاز باشد. اما عرضه اولیه زمان ثبت سفارش کوتاه‌تری در حدود 2 الی 3 ساعت طی یک روز معاملاتی دارد و معمولا بلافاصله در اولین روز معاملاتی بعد از اختصاص سهام به متقاضیان، سهام شرکت مانند دیگر شرکتها با عرضه و تقاضا قابل معامله میشود.
_ معمولا مرحله پذیره نویسی قبل از تاسیس شرکت و برای تامین سرمایه اولیه برای تاسیس شرکت انجام میشود. عرضه اولیه سهام بعد از تاسیس و شروع فعالیت شرکت انجام میشود. دلیل عرضه اولیه کسب سرمایه بیشتر و تامین مالی برای پیشرفت بیشتر و موفقیت مالی شرکت است.
_ در عرضه اولیه هر تعداد افرادی می‌توانند شرکت کنند و سهام موجود برای عرضه در صورتی که سفارشات بالاتر باشد، بین افراد تقسیم شده و ممکن است تعداد سهام کمتر از سهام درخواست شده به افراد اختصاص پیدا کند. اما در پذیره نویسی اگر سفارشات به میزان تمام اوراق عرضه شده در فرآیند برسد، زمان پذیره نویسی به پایان رسیده و پس از آن امکان ثبت سفارش وجود نخواهد داشت. گاهی ممکن است این اتفاق در روزهای اولیه پذیره نویسی رخ داده و به جای زمان 30 روزه برای ثبت سفارش همان زمان چند روزه کافی باشد.
_ گاهی برای برخی از پذیره نویسی‌ها شرکت کنندگان می‌توانند در مرحله ابتدایی تنها درصدی از مبلغ اصلی را پرداخت کنند. این در صورتی است که در روز عرضه اولیه باید به اندازه مبلغی که قصد سرمایه‌گذاری در شرکت را دارید، موجودی داشته باشید تا بتوانید سفارش خرید خود را ثبت کنید.
_ نماد شرکتی که عرضه اولیه سهام خود را انجام می‌دهد، در بازار بورس یا فرابورس درج میشود. اما در پذیره نویسی بعد از این که مراحل با موفقیت به پایان رسید، شرکت در بازار پایه درج میشود. پس می‌توان اینطور نتیجه گرفت که شرکت در عرضه اولیه نسبت به پذیره نویسی ریسک کمتری را به سرمایه‌گذار تحمیل خواهد کرد.
سخن پایانی
عرضه اولیه و پذیره نویسی دو روش تامین سرمایه شرکتها در بازار سرمایه است. هر کدام از این روش‌ها می‌توانند برای سرمایه‌گذاران نیز سودآور باشند. با این که در پذیره نویسی روند تایید و پذیرش طولانی بوده و پس از انجام مراحل حتی گاهی چند ماه زمان برای تایید شرکت نیاز است، اما اکثرا سود حاصل از این انتظار چشمگیر بوده است. با بررسی تمام موارد و توجه به تفاوت پذیره نویسی و عرضه اولیه می‌توان مطمئن شد که باید کدام مورد را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کرد.